محققان متوجه شده‌اند که وقتی ما لباس‌های خاصی می‌پوشیم، یک سری تغییرات روانشناسی در ما رخ می‌دهد.
ما همگی برای زیبا دیده‌شدن در مناسبت‌های خاص، تلاش مضاعفی می‌کنیم. اما بیشتر افراد بین علاقه به خوش‌پوشی و احساس گناهِ وقت تلف شده برای آن درجنگ هستند. حالا علم می‌گوید ممکن است اینکه ما چگونه لباس می‌پوشیم، همان تفاوتی باشد که ما برای «تحویل گرفتن خودمان» بین زندگی کاری و شخصی خود قائل می‌شویم.
ما همیشه این حرف‌ها را می‌شنویم که «برای کاری که می‌خواهی لباس بپوش، نه آن کاری که داری.» و یا «خوش‌پوش باش، احساس خوشی کن.» و البته بسیاری از مردم به آنها اعتقادی ندارند، اما درهر صورت ما سعی می‌کنیم پوششمان را با مناسبت پیش رو هماهنگ کنیم. خبر خوب این است که تحقیقات جدید در زمینه تأثیر لباس‌ها بر رفتار ما نشان می‌دهد که شاید ردپایی از حقیقت در چنین جملاتی وجود داشته باشد. دانشمندان می‌گویند، لباس‌هایی که می‌پوشیم بر رفتار، روحیات، شخصیت، خُلق، اعتماد به نفس و حتی بر حالتی که با افراد برخورد می‌کنیم تأثیر دارند. این همان «شناخت پوششی» (Enclothed Cognition) است.
ترکیب «شناخت پوششی» برای تعریف اثر احتمالی لباس‌هایی که می‌پوشیم بر فرآیندهای مختلف روانشناسی مانند احساسات، خودارزش‌گذاری، روحیات و برهم‌کنش‌های درونی به کار می‌رود. به دلیل وجود «معنای نمادین» که ما، به عنوان یک مجموعه، به انواع مختلف پوشش اطلاق می‌کنیم، لباس‌ها بر رفتار و حالات ما تأثیر دارند.
ما بعضی لباس‌ها را قدرتمند، بعضی را جالب، بعضی را خنده‌دار و غیره می‌دانیم. ما حتی افرادی را که به‌تازگی ملاقات کردیم، با پوشش آنها و انطباق آن با مناسبتی که درآن قرار داریم ارزش‌گذاری می‌کنیم. اینگونه به‌نظر می‌آید که به دلیل حسی که لباس‌ها به ما می‌دهند، حتی خودمان و نقش‌مان را براساس آنها و محلی که درآن قرار داریم ارزش‌گذاری می‌کنیم. این نشان‌دهنده این است که آنچه می‌پوشیم، به‌طرز موشکافانه‌ای بر حالات و انتخاب رفتار ما تأثیر دارند.
لباس رسمی = قدرتمندی
مشخصاً دلیلی وجود دارد که کت‌های رسمی به عنوان «لباس موفقیت» شناخته می‌شوند. به‌نظر می‌آید که پوشیدن لباس رسمی و با ساختار «شق و رق» ما و ذهن ما را در آماده‌ترین حالت برای انجام کار و شغل‌مان قرار می‌دهد.
پوشیدن لباس‌های «قدرتمند» اعتماد به نفس ما را افزایش می‌دهند (شاید به همین دلیل است که به آنها این اسم را دادهایم)؛ و حتی سبب افزایش هورمون‌های مورد نیاز برای بروز نقش سلطه‌گر می‌شوند. و این موضوع به ما کمک می‌کند که مذاکره‌کننده‌ای بهتر شده و قوه تفکر انتزاعی مان نیز تقویت شود.
پنجشنبه راحت
درحالی که یک دست کت و شلوار می‌تواند عملکرد ما را در اتاق کار افزایش دهد، پوشیدن لباس رسمی وقتی که می‌خواهیم از نظر اجتماعی فعال باشیم فکر خوبی نیست! مطالعات نشان می‌دهد که هنگامی که افراد لباس رسمی می‌پوشند، برایشان سخت است که راحت باشند و با آغوش باز به صحبت بپردازند.
از طرف دیگر، پوشیدن لباس ساده و راحتی در محل کار به ما کمک می‌کند که دوستانه‌تر رفتار کرده و خلاق باشیم و از آنجایی که احتمال زیاد کارمندان قصد دارند در روز آخر کاری هفته به فعالیت‌های اجتماعی بپردازند؛ مناسب بودنِ پوشیدن لباس رسمی در پنجشنبه تحت شعاع قرار می‌گیرد.
روانشناسی لباس‌های ورزشی
به‌اندازه کافی تمایل برای تمرین روزانه ندارید؟ بعضی از لباس‌های ورزشی خود را بپوشید، یا حداقل آنهارا باخود داشته باشید. پوشیدن لباس ورزشی، احتمال ورزش کردن ما را افزایش می‌دهند. شاید دلیل چنین اتفاقی این باشد که وجودِ لباس‌ها به ما یادآوری می‌کنند که تصمیمات سالم بگیریم. همچنین از قبل پوشیدنِ لباس ورزشی، مرحله «آماده شدن» را حذف کرده و یکی از بهانه‌های ما کم می‌شود.
ایده لباس متحدالشکل (Uniform)
هر شکلی از لباس که یادآور حرفه یا نقشی خاص باشد، تمام دانش و توقعات ما را از آن نقش فعال کرده و نحوه رفتار ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال، پوشیدن لباس رسمی و یا کت باعث افزایش آگاهی افراد نسبت به وظایف خود شده، تمرکزشان را افزایش داده و آنها را برای انجام بهتر کار تشویق می‌کند. تنها پوشیدن روپوش آزمایشگاهی طی یک آزمایش، افراد را برای توجه بیشتر و انجام اشتباه کمتر تشویق می‌کند. (چراکه روپوش آزمایشگاهی نشانگر افراد جدی و مصمم مانند دانشمندان و پزشکان است.)
و این موضوع فقط مربوط به بزرگسالان نیست. دانش‌آموزان کنیایی که لباس فرم داشتند، کمتر غیبت کرده و عملکرد بهتری داشتند؛ شاید به این دلیل که وجود لباس فرم، کار مدرسه را برای دانش‌آموزان و والدین‌شان جدی‌تر نشان می‌داد.
لباس لوکس و سیاست
بیشتر ما فکرمی‌کنیم گرایش‌های سیاسی ما به سختی سنگ هستند. اما نه تنها لباس‌ها می‌توانند وضعیت اجتماعی ما را تغییر دهند، آنها حتی می‌توانند سبب تغییر ارزش‌ها و دیدگاه های سیاسی ما بشوند. در یک مطالعه، خانم‌هایی که از آنها درخواست شده بود کیف دستی «پرادا» (Prada – مارک معروف و لوکس کیف) را با خود حمل کنند، به صورت شخصیتی محافظه‌کار‌تر رفتار کرده و دارای ارزش‌های کاپیتالیستی (Capitalist) در مقایسه با سایر افرادی که به آنها کیف غیر لوکس داده شده بود، شدند. این خانم‌ها نیز درکل به سایرین کمک می‌کردند؛ اما جایی که برایشان نفع بیشتری داشت، حضورشان پررنگ‌تر بود. محققان باور دارند افراد به‌طور ناخودآگاه سعی دارند تا رفتارشان با ظاهرشان هماهنگ باشد. پس اساساً اگر ما برای نقش خاصی لباس بپوشیم، درنهایت آن نقش را زندگی می‌کنیم.
بالابرنده‌ها و پایین آورنده‌ها:
آیا احساس کرختی، ناراحتی و یا سرخوردگی می‌کنید؟ هرچند معمولاً این حالتِ روان ماست که روش لباس پوشیدن ما را شکل می‌دهد؛ اما ممکن است برعکس این جریان نیز درست باشد. اینکه چگونه لباس می‌پوشیم می‌تواند به ما درگذراندن روزهای ناراحتی و غم کمک کند. محققان می‌گویند سریع‌ترین راه برای بهتر کردن یک روز بد، پوشیدن لباس‌های رنگ روشن است. رنگ‌های شاد به عنوان یک «بالابرنده» عمل کرده و درنتیجه حال و هوای مارا بهتر کرده و انرژی ما را افزایش می‌دهند. همچنین ما همیشه رنگ‌های شاد را با خوشحالی، روزهای آفتابی و زمان‌های رهایی و خوشبختی (مثل تعطیلات تابستانی در زمانی که کودک بودیم) همراه می‌دانیم.
از طرف دیگر، ما رنگ‌های تیره و بی‌روح را به انرژی کم، خستگی و بی‌رمقی نسبت می‌دهیم. پس دفعه‌ی بعد که احساس غمگینی کردید، به جای کشیدن کلاه یک سویشرت خاکستری بر صورت خود، به دنبال یک پولیور رنگ روشن باشید!
رازهای پنهان
جالب است بدانید که حتی لباس‌های زیر نیز بر نحوه احساس ما نسبت به خودمان موثر هستند. لباس‌های مخفی مانند لباس زیر و جوراب‌های ما می‌توانند تأثیر زیادی بر «درک درونی» و میزان اعتماد به نفس ما بگذارند. پوشیدن چیزی که ما آن را به عنوان «جذاب» تلقی می‌کنیم، می‌توانند احساس قدرتمندی و اعتماد به نفس زیاد را در ما ایجاد کنند.
برای بهبود سطح «تصور از خود» و اعتماد به نفس، حتی می‌توان از نحوه لباس پوشیدن کسی نیز تقلید کرد. تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی ما نحوه لباس پوشیدن کسی را دنبال و تقلید می‌کنیم که از نظر ما «باهوش و قدرتمند» است، ویژگی‌های خاص آن فرد نیز در ما نیز ظاهر می‌شوند.
دپارتمان پژوهش مرکز مشاوره و خدمات روانشناسی احیا
