درمان روانشناختی چاقی عبارت از تجمع بیش از حد چربی در بدن است که به وسیله معیار شاخص توده بدنی (BMI) سنجیده می شود. چاقی علاوه بر تاثیری که بر جذابیت فرد دارد،

یک مشکل جدی پزشکی است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت، فشار خون و برخی سرطان ها را افزایش می دهد.

چاقی معمولا در نتیجه ترکیبی از عوامل ارثی، و محیطی ایجاد می شود و قابل پیشگیری و درمان است.

یک جنبه اصلی در درمان چاقی درک و مدیریت افکار و رفتارهایی است که می تواند در کاهش وزن تداخل ایجاد کند.

این جنبه به مولفه های روانشناختی چاقی مربوط می شود و مورد بحث مقاله حاضر است.

علل روانشناختی چاقی

معمولا علل فیزیکی چاقی شامل پرخوری، انتخاب های بد غذایی و کم تحرکی است که همگی با عوامل روانشناختی در هم تنیده اند.

افراد چاق غالبا در چرخه معیوبی از خود نارضایتی و انتخاب های نادرست سبک زندگی گرفتار می شوند.

استرس، غم، اضطراب، افسردگی و سایر احساسات،

همه می توانند احتمال پرخوری، خوردن غذای نامناسب و بی تحرکی را افزایش دهند.

با گذشت زمان این عادت ها تقویت می شوند و به خصوص اگر فرد از نظر ژنتیکی مستعد باشد، منجر به چاقی می شوند.

اضافه شدن وزن و از دست دادن کنترل، عزت نفس کلی فرد را کاهش می دهد

و فردی که احساس کم ارزشی کند، به عنوان یک مکانیسم دفاعی، مجددا در دام پرخوری گرفتار می شود و این چرخه ادامه می یابد.

مداخلات روانشناختی در درمان چاقی

مداخلات روانشناختی، اگرچه ممکن است به تنهایی به اندازه سایر روش های کاهش وزن موثر نباشند،

اما در کنار آنها در حمایت از افراد چاق اهمیت اساسی دارند.

درمان چاقی برای هر فرد باید به صورت جداگانه و متناسب با اهداف او تنظیم شود. تنظیم اهداف باید واقع بینانه باشد.

تعیین اهدافی بیش از حد سفت و سخت (مثل یک برنامه غذایی انعطاف ناپذیر) امکان دارد با “شکست” روبرو شود

و احساس شکست می تواند به کاهش خودکارآمدی، کاهش روحیه، افزایش استرس، شرم و درماندگی منجر شود.

این تجربیات منفی غالبا فرد را دوباره به سمت استفاده از استراتژی های پرخوری احساسی سوق می دهند.

اما اگر اهداف انعطاف پذیری داشته باشند، توانایی خودتنظیمی فرد تقویت می شود

و خواهد توانست انگیزه خود را برای ادامه راه حفظ کند یا حتی افزایش دهد.

در اینجا به طور مختصر به برخی از درمان های روان شناختی چاقی اشاره شده است:

درمان شناختی رفتاری (CBT) چاقی

شاید گسترده ترین مدل روانشناختی مورد استفاده در درمان طیف وسیعی از بیماری های جسمی و روانی، از جمله چاقی، درمان شناختی رفتاری باشد.

در رویکرد درمانی CBT یا درمان شناختی رفتاری، احساسات ناکارآمد، رفتارها، فرایندها و مضمون های شناختی ناسازگار به وسیله روش‌های منظم، صریح و هدفمند مورد توجه و درمان قرار می گیرند.

مطالعات گسترده ای که اخیرا منتشر شده،

نشان داده اند که افزودن CBT به برنامه کاهش وزن مرکب از رژیم غذایی و ورزش، موثرتر از این دو به تنهایی است.

استفاده از CBT منجر به کشف تحریف های شناختی و خطاهای تفکر می شود

و می تواند موضوعات بسیار مفیدی را برجسته کند که در غیر این صورت ممکن بود به صورت موانع تغییر ظاهر شوند.

نظارت بر خود

یکی از موثرترین تاکتیک هایی که می تواند

به عنوان بخشی از درمان CBT  برای کنترل وزن مورد استفاده قرار گیرد، نظارت بر خود است.

نظارت بر خود شامل مشاهده و ثبت منظم رفتارهای هدف، مانند کاهش کالری و افزایش ورزش روزانه است. چندین مطالعه نشان داده اند که حدود یک چهارم موفقیت در کنترل وزن به پایش مداوم خود بستگی دارد.

مصاحبه انگیزشی و درمان چاقی

مصاحبه انگیزشی (MI) یکی دیگر از مداخلات روانشناختی است که در اصل برای درمان اعتیاد طراحی شده است. این تکنیک بیشتر در مواردی بکار می  رود که بیمار نیاز به تغییرات رفتاری داشته باشد.

بر اساس این مدل، تغییر یک فرآیند است و با درک اینکه فرد در کجای روند تغییر قرار دارد،

ابزارهای مدل MI می توانند به کشف و حل دوسوگرایی تغییر، حمایت از خودکارآمدی و تقویت انگیزه ذاتی به وی کمک کنند.

در صورتی که MI با سایر مداخلات کنترل وزن (فعالیت بدنی و رژیم غذایی) ترکیب شود، یک مکمل مفید است.

ذهن آگاهی (Mindfulness) و درمان چاقی

ذهن آگاهی به عنوان توانایی حضور و توجه به لحظه حال، به جای انحراف افکار به گذشته یا آینده،

فرصت بیشتری برای مشاهده واکنشهای فیزیولوژیکی به گرسنگی و سیری ایجاد می کند.

این یک روش بسیار مفید برای ایجاد خودتنظیمی بیشتر است

که بدون صرف انرژی زیاد کاهش وزن را امکان پذیر کرده، جلوی پرخوری را می گیرد.

ذهن آگاهی به دلیل تاثیر در قطع رفتارهای خوردن خودکار و ناخودآگاه که منجر به افزایش وزن می شود، روش مفیدی است.

توصیه های روانشناختی برای افراد چاق

توصیه های زیر معمولا توسط روانشناسان، و در درمان روانشناختی چاقی به بیماران ارائه می شود:

رفتارهای خود را نظارت کنید افرادی که آنچه را روزانه می خورند می نویسند در کاهش وزن موفق ترند.

افکار، احساسات و اطلاعات خود را در مورد محلی که در آن غذا خورده اید،

زمان غذا خوردن و نوع کاری که همزمان انجام داده اید، ثبت کنید.

همچنین بنویسید که در آن زمان در ذهن شما چه می گذشته است.

آیا از چیزی ناراحت بودید؟

آیا بعد از یک تجربه استرس زا نیاز به خوردن پیدا کردید تا خود را امن تر و راحت تر احساس کنید؟

این یادداشت ها به شما کمک می کنند تا رفتارهای غذایی خود را بفهمید و مناطقی را برای تغییر شناسایی کنید.

سطح فعالیت بدنی خود را پیگیری کنید

این یکی دیگر از جنبه های مهم نظارت بر خود است که شامل میزان ورزش روزانه و سایر فعالیت های بدنی است.

یک تاکتیک مفید شامل استفاده از گام شمار است برای ثبت تعداد قدم هایی که هر روز بر می دارید.

وعده های غذایی منظم بخورید

کنار گذاشتن وعده های غذایی اصلی می تواند سوخت و ساز بدن را کند کرده،

شما را مستعد پرخوری کند و بر سلامتی شما تأثیر منفی بگذارد.

غذا خوردن “آگاهانه” (mindful) را تمرین کنید

افراد مبتلا به مشکلات غذایی اغلب هنگام غذا خوردن توجه نمی کنند که آیا واقعاً گرسنه هستند یا نه.

با انجام تمرینات ذهن آگاهی، آگاهی خود را از سطح گرسنگی افزایش داده، هم لذت غذا خوردن را بیشتر می کنید و هم مانع پرخوری خود می شوید.

مواردی را که با غذا ارتباط می دهید درک کنید

گاهی ممکن است افراد احساسات، تجربیات یا فعالیتهای روزمره خاصی را با رفتارهای خاص مرتبط کنند.

به عنوان مثال، اگر شما هنگام تماشای تلویزیون غذا می خورید، مغز شما ارتباطی بین غذا و تلویزیون ایجاد کرده است.

بنابراین هنگام تماشای تلویزیون ناگهان تمایل به غذا خوردن پیدا می کنید. شما می توانید با درک این رابطه، برای شکستن آن اقدام کنید.

احساسات خود را شناسایی کنید

در هنگام صرف اسنک ها، پرخوری کردن، یا انتخاب غذاهای ناسالم از نظر احساسی چه چیزی درون شما اتفاق می افتد.

آن چیز را شناسایی کنید: آیا خستگی، استرس یا غم و اندوه است؟ آیا واقعاً گرسنه هستید یا فقط دارید به یک احساس منفی پاسخ می دهید. اگر گرسنه نیستید، راه دیگری برای رفع این نیاز پیدا کنید.

از حمایت دوستان و خانواده استفاده کنید

سعی کنید کل خانواده را درگیر رژیم های غذایی سالم کنید.

تحقیقات نشان می دهد افرادی که در گروه عمل می کنند، بیشتر از زمانی که این کار را به تنهایی انجام می دهند، وزن کم می کنند.

درمان روانشناختی چاقی- دپارتمان پژوهش آرامکده